
آشنایی با آسم کودکان
آسم یکی از بیماریهای شایع تنفسی در کودکان است که میتواند مشکلات زیادی برای آنها ایجاد کند. این بیماری به دلیل التهاب در مجاری تنفسی رخ میدهد و باعث علائمی همچون تنگی نفس، سرفه، خسخس سینه و دشواری در تنفس میشود. آسم یک بیماری مزمن است که معمولاً در اثر واکنشهای حساسیتی بدن به محرکهایی مانند گرد و غبار، مواد آلرژن، دود سیگار و ویروسهای تنفسی ایجاد میشود.
علائم آسم در کودکان ممکن است در شدتهای مختلف بروز کند و شامل حملات ناگهانی تنفسی، سرفه مکرر بهویژه در شب یا هنگام فعالیت بدنی، و مشکل در خوابیدن به دلیل تنگی نفس است. این بیماری علاوه بر تأثیر بر کیفیت زندگی کودک، میتواند بر فعالیتهای روزمره و عملکرد تحصیلی او نیز تأثیر بگذارد.
مدیریت آسم شامل شناسایی عوامل محرک، استفاده از داروهای مناسب برای کنترل التهاب و تسکین علائم، و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی کودک است. با توجه به اینکه آسم قابل کنترل است، آگاهی والدین و همکاری با پزشک نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا دارد.
آسم چیست؟
آسم یک بیماری التهابی مزمن مجاری تنفسی است که با حملات تنفسی ناگهانی همراه است. این حملات به دلیل انقباض عضلات اطراف راههای هوایی و التهاب آنها رخ میدهند که باعث کاهش جریان هوا به ریهها میشود. وقتی که راههای هوایی باریک میشوند، کودک احساس تنگی نفس، سرفه و خسخس سینه پیدا میکند. آسم میتواند از دوران کودکی شروع شود و ممکن است در برخی از کودکان بهبود یابد، در حالی که در دیگران ممکن است به صورت مزمن ادامه یابد.
علل و عوامل خطر آسم در کودکان
آسم در کودکان میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. عوامل ژنتیکی و محیطی هر دو نقش مهمی در بروز آسم دارند.
الف) عوامل ژنتیکی:
سابقه خانوادگی: یکی از مهمترین عوامل خطر بروز آسم در کودکان، سابقه خانوادگی بیماریهای تنفسی، بهویژه آسم و آلرژی است. اگر یکی از والدین یا بستگان نزدیک کودک به آسم مبتلا باشند، احتمال ابتلای کودک به این بیماری بیشتر میشود.
ب) عوامل محیطی:
آلرژنها: تماس با مواد آلرژن، مثل گرد و غبار، گرده گیاهان، موی حیوانات خانگی و کپکها میتواند به ایجاد و تشدید آسم در کودکان کمک کند. این آلرژنها میتوانند التهاب و حساسیت در مجاری تنفسی ایجاد کنند.
دود سیگار: قرار گرفتن در معرض دود سیگار به عنوان یکی از عوامل مهم در تشدید آسم شناخته شده است. سیگار کشیدن والدین یا قرار گرفتن کودک در معرض دود سیگار باعث افزایش خطر بروز آسم در کودکان میشود.
آلودگی هوا: قرار گرفتن در معرض آلایندههای محیطی، مثل آلودگی هوا و مواد شیمیایی موجود در محیط، میتواند عاملی برای ایجاد و تشدید آسم باشد.
عفونتهای ویروسی: عفونتهای ویروسی تنفسی در سالهای اولیه زندگی میتوانند خطر ابتلا به آسم را افزایش دهند. ویروسهایی مانند ویروسهای سرماخوردگی و آنفولانزا میتوانند مجاری تنفسی را تحریک کرده و به التهاب آنها منجر شوند.
علائم آسم در کودکان
علائم آسم در کودکان میتواند متفاوت باشد و ممکن است در طول زمان تغییر کند. رایجترین علائم آسم در کودکان شامل موارد زیر است:
تنگی نفس: کودک ممکن است احساس کند که تنفس برایش دشوار است یا نفسهای کوتاه و سطحی بزند.
خسخس سینه: صدای خسخس هنگام تنفس که در نتیجه تنگی مجاری تنفسی بهوجود میآید.
سرفه: سرفههای مکرر، به ویژه در شب یا هنگام فعالیتهای بدنی، یکی دیگر از علائم شایع آسم است.
مشکل در خواب: بسیاری از کودکان مبتلا به آسم در طول شب به دلیل سرفه یا تنگی نفس نمیتوانند به راحتی بخوابند.
تشخیص آسم در کودکان
تشخیص آسم معمولاً از طریق تاریخچه پزشکی کودک، معاینه فیزیکی و برخی آزمایشهای تشخیصی صورت میگیرد. این آزمایشها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
آزمایش عملکرد ریوی: این آزمایشها به ارزیابی توانایی ریهها در حرکت دادن هوا کمک میکنند. در کودکان بالای ۵ سال، آزمایش اسپیرومتری برای بررسی میزان جریان هوا از ریهها استفاده میشود.
آزمایشهای آلرژی: این آزمایشها به شناسایی مواد آلرژن که ممکن است باعث تشدید آسم شوند، کمک میکنند.
تست متاشناسی یا تست پاسخگویی به محرکها: برای تشخیص حساسیت کودک به برخی محرکها، ممکن است از تستهای متاشناسی استفاده شود.
درمان آسم در کودکان
آسم درمان قطعی ندارد، اما با مدیریت مناسب، علائم آن قابل کنترل است. درمان آسم شامل داروهای مختلف و تغییرات در سبک زندگی است.
الف) داروها:
داروهای کنترلکننده: این داروها برای کاهش التهاب در مجاری تنفسی استفاده میشوند. داروهای استروئیدی استنشاقی یکی از رایجترین داروهای کنترلکننده هستند.
داروهای تسکیندهنده: این داروها برای کاهش علائم حملات آسم مانند تنگی نفس استفاده میشوند. داروهای برونکودیلاتور مانند سالبوتامول به عنوان داروهای تسکیندهنده شناخته میشوند.
داروهای ترکیبی: در بعضی موارد، پزشک ممکن است داروهای ترکیبی که شامل هر دو نوع داروهای کنترلکننده و تسکیندهنده هستند را تجویز کند.
ب) تغییرات سبک زندگی:
اجتناب از محرکها: یکی از مهمترین جنبههای درمان آسم در کودکان، شناسایی و اجتناب از محرکها است. این میتواند شامل کاهش قرارگیری در معرض آلرژنها، دود سیگار و آلودگی هوا باشد.
ورزش و فعالیت بدنی: ورزش منظم میتواند به تقویت ریهها و بهبود عملکرد تنفسی کودک کمک کند، اما باید با احتیاط انجام شود تا از تشدید علائم جلوگیری شود.
پیشگیری و مدیریت آسم در کودکان
مدیریت آسم به معنای کنترل علائم و جلوگیری از حملات تنفسی است. برای پیشگیری از حملات آسم در کودکان، موارد زیر پیشنهاد میشود:
پیگیری منظم با پزشک: بررسی وضعیت کودک بهطور منظم توسط پزشک و تنظیم دوز داروها میتواند از تشدید علائم جلوگیری کند.
آموزش کودک و خانواده: آگاهی دادن به کودک و خانواده در مورد علائم آسم و نحوه استفاده از داروها و وسایل کمکی مانند اسپریها و دستگاههای استنشاقی میتواند در مدیریت بهتر بیماری کمک کند.
حفظ محیط سالم: ایجاد محیطی سالم و پاک برای کودک، شامل تهویه مناسب و اجتناب از مواد آلرژن، میتواند از بروز حملات آسم جلوگیری کند.
نتیجهگیری
آسم در کودکان یک بیماری شایع و قابل کنترل است که با مدیریت صحیح، کودکان مبتلا میتوانند زندگی فعال و سالمی داشته باشند. درک علائم، درمان بهموقع و تغییرات سبک زندگی میتواند تأثیر زیادی در کاهش علائم و جلوگیری از حملات آسم داشته باشد. خانوادهها باید به اهمیت پیشگیری و مراقبت مستمر از کودکان مبتلا به آسم توجه کنند تا کیفیت زندگی آنها بهبود یابد.