استفاده از هندزفری این روزها به بخشی جدانشدنی از زندگی ما تبدیل شده است. هنگام پیادهروی، ورزش، کار، رانندگی و حتی قبل از خواب، بسیاری از ما عادت داریم موسیقی گوش دهیم یا پادکست مورد علاقهمان را از طریق هندزفری بشنویم.
اما سؤال مهم اینجاست: آیا هندزفری برای گوش ضرر دارد؟ پاسخ کوتاه این است: بله، در صورت استفاده نادرست و طولانیمدت، هندزفری میتواند به گوش شما آسیب بزند.
در این مقاله از ریحون مگ به بررسی علمی مضرات هندزفری برای گوش، دلایل بروز آسیب شنوایی و روشهای پیشگیری از آن میپردازیم تا بدانید چگونه میتوانید بدون خطر از هندزفری استفاده کنید.
چرا استفاده از هندزفری میتواند برای گوش مضر باشد؟
گوش انسان ساختاری بسیار حساس دارد و شامل هزاران سلول مویی در قسمت داخلی است. این سلولها وظیفه دارند ارتعاشات صوتی را به سیگنالهای عصبی تبدیل کنند تا مغز بتواند صداها را درک کند.
زمانی که از هندزفری با صدای بلند یا به مدت طولانی استفاده میکنید، امواج صوتی با شدت بالا بهطور مستقیم به این سلولها برخورد میکنند و بهمرور آنها را تخریب مینمایند. تخریب سلولهای مویی غیرقابل برگشت است؛ یعنی هر آسیبی که ایجاد شود، دائمی خواهد بود.
شدت این آسیب به سه عامل اصلی بستگی دارد:
- میزان صدای پخششده (دسیبل)
- مدتزمان گوش دادن
- نوع هندزفری یا هدفون مورد استفاده
شدت صدا چطور به گوش آسیب میزند؟
گوش انسان برای شنیدن صداهای ملایم و طبیعی طراحی شده است، نه صداهای بلند و متمرکز. طبق تحقیقات، صداهایی با شدت بیش از ۸۵ دسیبل در صورت گوش دادن مداوم، میتوانند باعث آسیب شنوایی شوند.
برای درک بهتر، باید گفت شدت صدای مکالمه معمولی حدود ۶۰ دسیبل است، اما صدای موسیقی با هندزفری گاهی تا ۱۰۰ دسیبل یا بیشتر میرسد.
در این حالت اگر شما به مدت طولانی (مثلاً بیش از یک ساعت در روز) به چنین صدایی گوش دهید، احتمال آسیب به پرده گوش و سلولهای مویی بسیار افزایش مییابد.
قانون ۶۰/۶۰ را رعایت کنید
پزشکان شنواییشناس توصیه میکنند همیشه قانون معروف ۶۰/۶۰ را رعایت کنید؛ یعنی:
- حداکثر با ۶۰ درصد از حجم صدا گوش دهید.
- و حداکثر ۶۰ دقیقه بهصورت پیوسته از هندزفری استفاده کنید.
پس از هر ساعت گوش دادن، ۵ تا ۱۰ دقیقه به گوش خود استراحت دهید تا سلولهای شنوایی بازیابی شوند.
انواع هندزفری و میزان آسیب آنها
همه هندزفریها به یک اندازه خطرناک نیستند. نوع طراحی آنها میتواند در شدت آسیب تأثیر زیادی داشته باشد:
۱. هندزفریهای داخل گوشی (In-Ear)
این مدلها مستقیماً در کانال گوش قرار میگیرند و به همین دلیل صدا را با فشار بیشتری به پرده گوش منتقل میکنند. در صورت استفاده مداوم با صدای زیاد، بیشترین خطر آسیب را دارند.
۲. هندزفریهای نیمهگوشی (Earbud)
مدلهای کلاسیکتر هستند که کمی بیرونتر از گوش قرار میگیرند. شدت آسیب در آنها کمتر از مدل داخلگوشی است اما بهدلیل نفوذ نویز محیطی، افراد معمولاً صدای دستگاه را زیاد میکنند که این موضوع مجدداً باعث خطر میشود.
۳. هدفونهای روگوشی (On-Ear)
در مقایسه با هندزفریهای کوچک، این هدفونها صدای متعادلتری دارند و چون فاصله بیشتری از گوش دارند، فشار کمتری به گوش ها وارد میکنند.
۴. هدفونهای نویزکنسلینگ (Noise Cancelling)
این مدلها برای حذف صدای محیط طراحی شدهاند و به شما این اجازه را میدهند در حجم صدای پایینتر هم صدا را واضح بشنوید. از نظر پزشکی، این نوع هدفونها ایمنتر از بقیه مدلها هستند.
مضرات اصلی هندزفری برای گوش
در ادامه به مهمترین مشکلات و عوارضی میپردازیم که استفاده نادرست از هندزفری ممکن است برایتان ایجاد کند:
۱. کاهش شنوایی تدریجی
صدای بلند باعث تخریب سلولهای مویی گوش داخلی میشود. با گذشت زمان، فرد متوجه میشود برای شنیدن صداها باید ولوم را بیشتر کند یا در مکالمات، صدای دیگران را ضعیفتر میشنود. این نوع آسیب معمولاً تدریجی و دائمی است.
۲. وزوز گوش (Tinnitus)
بسیاری از کاربران پس از استفاده طولانی از هندزفری، از صدای زنگ یا سوت مداوم در گوش شکایت دارند. این عارضه نشانهی آسیب عصبی در گوش داخلی است و در موارد شدید میتواند تا آخر عمر باقی بماند.
۳. درد و التهاب در گوش
استفاده طولانیمدت از هندزفری، بهویژه مدلهای داخلگوشی، باعث ایجاد فشار در کانال گوش ها میشود. در نتیجه ممکن است گوش دچار درد، التهاب یا خارش شود.
۴. عفونت گوش
یکی از خطرات رایج دیگر، عفونت باکتریایی گوش است. هندزفری محیطی گرم و مرطوب را ایجاد میکند که محل مناسبی برای رشد باکتریها میباشد.
اگر هندزفری را با دیگران بهصورت مشترک استفاده کنید یا آن را تمیز نکنید، احتمال عفونت چند برابر میشود.
۵. خستگی ذهنی و سردرد
استفاده مداوم از هندزفری میتواند فشار روانی زیادی ایجاد کند، بهویژه در محیطهای شلوغ. صداهای بلند و متمرکز ممکن است باعث سردرد یا خستگی ذهنی شوند.
علائم هشداردهنده آسیب گوش
اگر هر یک از موارد زیر را تجربه کردید، باید استفاده از هندزفری را فوراً متوقف کرده و به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید:
- شنیدن صدای زنگ یا سوت در گوش
- احساس خارش، ترشح یا درد در گوش
- کاهش ناگهانی یا تدریجی شنوایی
- سرگیجه یا احساس پری در گوش
چگونه از آسیب هندزفری به گوش جلوگیری کنیم؟
خوشبختانه با رعایت چند نکته ساده میتوانید از گوش خود محافظت کرده و همچنان از هندزفری استفاده کنید.
۱. حجم صدا را کنترل کنید
همیشه صدای دستگاه را کمتر از ۶۰ درصد نگه دارید. اگر مجبور شدید صدا را زیاد کنید تا موسیقی را بهتر بشنوید، احتمالاً محیط اطراف بیش از حد شلوغ است و بهتر است از هدفونهای نویزکنسلینگ استفاده کنید.
۲. مدتزمان گوش دادن را محدود کنید
از گوش دادن مداوم برای چند ساعت پرهیز کنید. پس از هر ۶۰ دقیقه، حداقل ۵ دقیقه به گوش خود استراحت دهید تا فشار از سلولهای شنوایی برداشته شود.
۳. هندزفری خود را تمیز نگه دارید
هر هفته با دستمال آغشته به الکل یا محلولهای ضدعفونیکننده مخصوص، سطح هندزفری را تمیز کنید.
از استفاده مشترک با دیگران جداً خودداری کنید.
۴. از هندزفری استاندارد استفاده کنید
به سراغ برندهای معتبر بروید و از مدلهایی استفاده کنید که دارای استاندارد سلامت گوش و قابلیت تنظیم حجم صدا هستند.
اگر گوش کوچکی دارید، سری سیلیکونی مناسب انتخاب کنید تا در گوش فشار ایجاد نکند.
۵. به علائم هشدار گوش دهید
اگر احساس درد، وزوز یا سنگینی در گوش دارید، فوراً استفاده را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنید. بیتوجهی به این علائم میتواند به آسیب دائمی منجر شود.
۶. از حالت حذف نویز (Noise Cancelling) بهره ببرید
این فناوری به شما کمک میکند در محیطهای شلوغ با صدای پایینتر به موسیقی گوش دهید. در نتیجه فشار صوتی روی گوش کاهش پیدا میکند.
مقایسه هندزفری سیمی و بیسیم از نظر سلامت گوش
| ویژگی | هندزفری سیمی | هندزفری بیسیم (بلوتوثی) |
| کیفیت صدا | معمولاً ثابتتر | ممکن است کمی افت داشته باشد |
| شدت صدا | اغلب بالاتر | قابل تنظیم و کنترلشدهتر |
| خطر امواج | ندارد | میزان امواج بسیار ناچیز است |
| احتمال عفونت | مشابه | مشابه |
| ایمنی گوش | بستگی به نوع استفاده دارد | بستگی به نوع استفاده دارد |
بهطور کلی، تفاوت چشمگیری از نظر آسیب شنوایی بین مدل سیمی و بیسیم وجود ندارد؛ مهمتر از نوع، نحوهی استفادهی شماست.
باورهای غلط درباره هندزفری
در میان کاربران شایعات و باورهای اشتباهی دربارهی هندزفری رایج است. چند نمونه را بررسی کنیم:
- ❌ «اگر صدای موسیقی واضح نیست، باید صدا را زیاد کرد»
✅ اشتباه! این مشکل معمولاً به دلیل کیفیت پایین فایل صوتی یا هندزفری است، نه صدای کم. - ❌ «فقط هندزفری ارزان گوش را خراب میکند»
✅ نادرست. حتی گرانترین مدلها هم در صورت استفاده نادرست باعث آسیب میشوند. - ❌ «استفاده از هندزفری در خواب مشکلی ندارد»
✅ غلط. این کار میتواند جریان هوا را در گوش مسدود و زمینهساز عفونت شود.
چند نکته مهم برای والدین و نوجوانان
تحقیقات نشان داده نوجوانان بیش از سایر گروهها در معرض خطر آسیب شنوایی ناشی از هندزفری هستند، چون معمولاً ساعات طولانی با صدای بلند موسیقی گوش میدهند.
اگر فرزندتان از هندزفری استفاده میکند:
- محدودیت زمانی مشخصی برای او تعیین کنید.
- گوشی یا تبلت او را روی حالت کاهش صدای خودکار تنظیم کنید.
- درباره مضرات صداهای بلند با او صحبت کنید.
جمعبندی
استفاده از هندزفری بهخودیخود خطرناک نیست، اما نحوهی استفاده از آن تعیینکننده است.
بلند بودن صدا، استفاده طولانیمدت و رعایت نکردن بهداشت گوش میتواند باعث کاهش شنوایی، وزوز گوش، درد یا عفونت شود.
با رعایت اصول سادهای مانند کاهش حجم صدا، محدود کردن زمان استفاده، تمیز نگه داشتن هندزفری و انتخاب مدلهای استاندارد، میتوانید بدون نگرانی از موسیقی، پادکست یا تماسهای روزمرهتان لذت ببرید.
به یاد داشته باشید: سلامت گوش یک سرمایه غیرقابل جایگزین است.
